بازار و بورس - حجم نقدینگی در پایان بهمن امسال به ۳۳۰۷ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به مردادماه 1392 بالغ‌بر ۲۸۲۸ هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. حجم نقدینگی در یک دوره تقریباً 8 ساله، ۵۹۰ درصد بیشتر شده است. برآورد می‌شود که در 11 ماه سال جاری به‌طور متوسط روزانه 2.48 هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور اضافه‌شده است. اما نکته مهم، اثرات این نقدینگی بر اقتصاد ایران و بروز تورم‌های بالایی است که هم‌اکنون دیده می‌شود. «تورم مزمن» که بخش بزرگی از آن به دلیل افزایش حجم نقدینگی در کنار شرایط «رکودی» است که به واسطه‌گری، بروز شوک‌های پی‌درپی در بازارهای دارایی و هجوم سرمایه‌ها به هر یک از این بازارها در مقاطعی از سال و البته «تورم» می‌انجامد.

در این میان «تورم» و شتاب افزایش قیمت‌ها، تأثیر مستقیمی بر مردم عادی دارد. بانک مرکزی به‌تازگی در پاسخ به انتقادهایی که نسبت به افزایش حجم نقدینگی در توییتی عنوان کرده که «وقتی به دلیل مشکلات ساختاری متوسط رشد نقدینگی در 20 سال گذشته 27.6 درصد است، ریاضیات پایه به ما می‌گوید هر سه سال نقدینگی دو برابر می‌شود؛ فرقی نمی‌کند سیاست‌گذار پول چه کسی باشد.» این در حالی است که اثر نقدینگی و خلق پول درنهایت خود را در قالب «تورم» نشان خواهد داد که به‌نوعی، کاهش ارزش پول ملی است.

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، می‌گوید: عوامل متعددی در نرخ تورم و در اقتصاد کشور مؤثر هستند بخشی از تورم حاصل از رشد نقدینگی و بخشی دیگر حاصل بی‌انضباطی‌های مالی دولت است؛ البته تورم حاصل از کسری‌های بودجه دولت نیز کم نیست.

شقاقی‌شهری می‌گوید: بخشی از تورم در اقتصاد کشور ساختاری است و به دلیل ضعف نظام بهره‌وری و مدیریت اقتصادی در کشور به وجود می‌آید.

شقاقی‌شهری، اقتصاددان می‌گوید: بخشی از علل تورم نیز به تورم وارداتی و تورم حاصل از نوسانات ارزی برمی‌گردد، عامل دیگری که در تورم مؤثر است حاصل از انتظارات و نااطمینانی‌ها درباره آینده اقتصاد کشور است.

او درباره چشم‌انداز تورم در سال 1400 می‌گوید: سال ۱۴۰۰ در اقتصاد ایران یک سال مبهم است. ما باید امیدوار باشیم که در آینده این بخش از تورم کنترل می‌شود اما عوامل دیگر همچنان سر جای خود باقی است و درصورتی‌که خواستار کنترل تورم هستیم و می‌خواهیم تورم را مهار کنیم فارغ از بحث انتظارات تورمی باید عوامل دیگر تورم را نیز مهار کنیم اما آن‌گونه که شرایط اقتصادی ایران نشان می‌دهد بحث انتظارات حاصل از بی‌اعتمادی‌ها از آینده اقتصاد ایران کاهش پیدا کرده است.

 او ادامه می‌دهد: اگرچه بخشی از تورم در حال فروکش کردن است اما همچنان عوامل دیگری مانند رشد نقدینگی و بی‌انضباطی‌های مالی دولت، تورم وارداتی و تورم ساختاری پابرجاست و اگر خواستار کنترل تورم هستیم باید به علل ساختاری و ریشه‌های دیگر تورم نیز بها داده شود.

به گفته شقاقی‌شهری کنترل در این بخش تنها می‌تواند مقدار کمی روی تورم تأثیرگذار باشد اما عوامل ساختاری این حوزه همچنان بر سر جای خود باقی است.

او تأکید می‌کند: اما برای سال جدید بحث انتخابات ریاست‌جمهوری و مذاکرات با امریکا همچنان مطرح است، البته در کنار این موارد موضوع کرونا نیز مطرح است که آن‌هم تا حدودی فروکش خواهد کرد که هیچ‌کدام بی‌تأثیر نخواهد بود. شقاقی‌شهری با اشاره به مشکلات به وجود آمده در مورد نظام توزیع کالاهای اساسی در کشور مانند روغن و مرغ و... گفت: ضعف نظام بهره‌وری، ضعف نظام تولید و توزیع و ضعف نظام مالی و بودجه‌ای دولت و مسائل ساختاری همچنان بر سر جای خود باقی است و تا زمانی که این علل ساختاری موجود است نمی‌توان انتظار داشت تورم مهار شود.

شقاقی‌شهری ادامه می‌دهد: براساس برآوردهای مرکز آمار ایران در سال 1400 کسری تراز عملیاتی حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود و دولت و مجلس در لایحه بودجه پیش‌بینی کرده‌اند که از طریق فروش اوراق و سهام شرکت‌های دولتی و اموال و دارایی‌های دولت تأمین مالی می‌کنند و با توجه به اینکه بازار سرمایه در حال حاضر کشش لازم را ندارد مطمئناً این کسری بودجه پابرجا خواهد بود و می‌تواند منجر به بی‌انضباطی مالی و کسری بودجه شود. این بی‌انضباطی مالی یکی از دلایل افزایش نرخ تورم در سال ۱۴۰۰ است.

شقاقی‌شهری ادامه می‌دهد: اگر منابع بلوکه‌شده ایران در کشورهای دیگر آزاد نشود، بی‌انضباطی و درخواست منابع مالی از بانک مرکزی توسط دولت ادامه خواهد یافت. در این صورت برداشت ریالی از صندوق توسعه ملی ادامه پیدا می‌کند.

به‌گفته استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی رشد نقدینگی ریشه اصلی تورم است و این مسئله در سال 1400 ادامه داشته و تورم بیشتری را از این مسیر به اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد.