از ابتدای سال گذشته ثبت چک‌ در سامانه صیادی مرسوم شد و با گذشت بیش از یک سال برخی از افراد که با چک سر و کار دارند با ابهاماتی در استفاده از این چک‌ها روبه‌رو هستند که برای حل موضوع توضیحاتی در ادامه ارائه می‌شود.

به گزارش بازار وبورس، بنا بر اعلام بانک مرکزی چک‌های جدید با تم رنگ بنفش چاپ و منتشر شده‌اند و از ابتدای سال ۱۴۰۰، ثبت چک‌های جدید بنفش رنگ در سامانه صیاد اجباری شد.

برای دریافت راهنمای سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ می‌توانید عدد ۱ را به این سامانه ارسال فرمایید.

برای ثبت چک در سامانه صیاد می‌توان از طریق اینترنت بانک، موبایل‌بانک، برنامک‌های موبایلی، شعب بانک‌ها، خودپردازها و کیوسک‌های بانک‌های عامل و از طریق پیامک استفاده کرد.

اگر بانک عامل اپلیکشین یا نرم‌افزار نداشته باشد، مشتریانی که دارای چک جدید صیاد هستند می‌توانند از سایر روش‌ها شامل اپلیکیشن‌های پرداخت عمومی (برنامک‌های موبایلی)، شعب و خودپردازها، کیوسک‌های بانک‌های عامل به سامانه صیاد دسترسی داشته باشند. همچنین برای ثبت، تایید و انتقال چک‌های زیر ۱۵ میلیون تومان می‌توانند از سامانه پیامکی به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ استفاده کنند.

نحوه ثبت چک در سامانه صیاد

پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادر کننده چک به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد (اینترنت بانک، موبایل‌بانک، اپلیکیشن‌های پرداخت عمومی، شعب بانک‌ها، خودپردازها و کیوسک‌های بانک‌های عامل و سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱) مراجعه کرده و ‌سپس در منوی مربوط به ثبت چک صیادی، با وارد نمودن اطلاعات ثابت چک خود شامل شماره شناسه صیادی چک، چک مورد نظر جهت ثبت را به سامانه صیاد اعلام و سپس به ورود اطلاعات متغیر چک شامل شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع/ذینفعان اقدام می‌کند.
نکته: مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت و یا سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ برای ثبت، تایید یا انتقال چک صرفا باید از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.

چگونه باید چک را تایید کرد؟

با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد می‌باشد، گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک باید به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و پس از ورود اطلاعات ثابت چک شامل شناسه صیادی چک، برگ چک را استعلام کرده و با تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع با اطلاعات درج‌شده در سامانه صیاد نسبت به تایید یا رد چک براساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات اقدام کند.
- در صورت تایید چک: چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت.
- در صورت رد چک: ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.
نکته: مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت و یا سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱برای ثبت، تایید یا انتقال چک صرفا باید از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.
 در صورت تایید چک: چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت.
 در صورت رد چک: ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.
نکته: مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت برای ثبت، تایید یا انتقال چک صرفا باید از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.

چگونه می‌توان چک را از طریق سامانه صیاد انتقال داد؟

براساس قانون اصلاح قانون صدور چک برای انتقال چک دیگر نیازی به پشت‌نویسی آن نیست و صرفا با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد می‌توان نسبت به انتقال چک اقدام کرد.  
ذینفع چک پس از تایید آن در سامانه صیاد، می‌تواند با ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده در سامانه صیاد و هویت ذینفع جدید چک (انتقال‌گیرنده) نسبت به انتقال آن اقدام کند. 
در انتقال چک نیز ذینفع جدید چک (انتقال‌گیرنده) باید مرحله تایید را پس از دریافت برگه چک در سامانه صیاد انجام دهد.

ممنوعیت صدور چک‌های صیادی در وجه حامل 

صدور چک در وجه حامل برای چک های جدید بنفش‌رنگ ممنوع است. در واقع چک های جدید باید در وجه ذینفع مشخص صادر، و در سامانه صیاد ثبت شوند.

نحوه صدور چک ضمانت در قانون جدید

ضمانت چک در چک های موجود که طبق روال انجام می‌شود اما صدور چک ضمانت برای چک‌های جدید باید در سامانه صیاد ثبت شود.

اگر چک های صیادی در سامانه صیاد ثبت نشود چه اتفاقی می افتد؟

طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک، چک‌های جدید صیادی ثبت نشده در سامانه صیاد مشمول قانون مزبور نبوده و بانک مکلف است از پرداخت وجه آن خودداری کند. لذا چک ثبت نشده در سامانه صیاد مشمول الزام‌ها و سازوکارهای مقرر در قانون صدور چک نمی‌شوند و صرفاً نقش یک سند مدنی دارد که نشان می‌دهد از شخصی طلب دارید.

صادرکننده چک، چک را در سامانه صیاد ثبت می‌کند. ذینفع چک نیز آن را تایید می‌کند.

در صورت وجود مغایرت، بانک، وجه چک را پرداخت نمی کند و بنا به درخواست دارنده چک، بانک می‌تواند چک را برگشت بزند.

دریافت‌کنندگان چک چگونه از ثبت آن مطلع شوند

دریافت‌کننده اگر در صیاد وارد نشده و اطلاعات ثبتی صادرکننده را تایید نکرده باشد، چک او اعتبار ندارد. بنابراین برای اطمینان از این موضوع دریافت کننده چک، در زمان دریافت برگه چک حتما باید به سامانه صیاد مراجعه کرده و اطلاعات ثبت شده توسط صادرکننده را بررسی و تایید کند.
برای اطمینان از ثبت شدن چک به نفع ذی‌نفع، ذی‌نفع چک می‌تواند با مراجعه به سامانه صیاد از سرویس‌های استعلامی چک استفاده نماید. همچنین در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی امکان استعلام چک با ورود اقلام اطلاعاتی چک به صورت سریع برای ذی‌نفع چک فراهم است و ذی‌نفع می‌تواند با ورود اطلاعات شناسه صیادی چک، تاریخ چک، مبلغ چک و هویت گیرنده چک، از ثبت چک به نفع خود مطلع گردد. برای استعلام چک بر اساس اقلام اطلاعاتی چک آن می توانید به پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی به آدرس (https://www.cbi.ir/EstelamPichak/۲۲۰۳۶.aspx)  نیز مراجعه کنید.

محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی در قانون جدید

در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت بیست و چهار ساعت، تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال کنند:
الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد
ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک؛ در این زمینه اولویت مسدود شدن حساب ها با بانک‌ها و موسسات اعتباری خواهد بود که مجموع موجودی حساب‌های سپرده متناظر (ریالی یا ارزی) صادرکننده چک نزد آنها بالاترین رقم باشد. در خصوص نحوه انتخاب حساب‌های سپرده، اولویت به ترتیب با حساب‌های سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت،‌ سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت، سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز و سپرده قرض‌الحسنه جاری صادرکننده چک است.
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی؛
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

بدهکاران بانکی نمی‌توانند چک بگیرند

مطابق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی افرادی که به بانک بدهکار هستند اساساً امکان افتتاح حساب جاری را ندارند و نمی‌توانند چک بگیرند.

در صورتی که فرد عضو هیات مدیره به نمایندگی از شرکت، چک را صادر (امضا) کرده باشد در مورد چک های شخصی نیز مشمول محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی می شود.

مزایای ثبت اطلاعات چک در سامانه

در صورت عدم ثبت و تایید چک‌های جدید، وصول آن ممکن نیست. همچنین با ثبت چک، اعتبار چک صرفاً متکی به فیزیک کاغذی نیست و با پشتیبان گیری و ثبت اطلاعات مندرج در چک در سیستم متمرکز بانک مرکزی، از وقوع جرائمی مثل جعل چک جلوگیری می‌شود و نگرانی‌ها در خصوص از بین رفتن فیزیک چک در مواردی از قبیل سیل، زلزله، سرقت چک و ... کاهش پیدا می‌کند. یکی دیگر از مزایا این است که اجازه ثبت چک جدید در سامانه صیاد برای دارندگان چک برگشتی وجود ندارد. قبلا اگر شخصی چک برگشتی داشت می توانست دسته چک خودش را تا برگ آخر استفاده کند اما با اجرای قانون جدید، صدور و ثبت چک جدید در سامانه صیاد برای کسانی که حتی یک فقره چک برگشتی داشته باشند، امکان‌پذیر نیست.

با ثبت اطلاعات، وجود چک فیزیکی ضروری است

وجود چک فیزیکی برای ثبت اطلاعات ضروری است و در زمان وصول چک، اطلاعات برگه چک با سامانه صیاد تطبیق داده می‌شود.

خدمات سامانه صیاد

در سامانه صیاد می توان وضعیت اعتباری صادرکننده چک را استعلام گرفت. به این صورت که با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک می‌توانید وضعیت صادرکننده چک در سیستم بانکی را از بابت داشتن یا نداشتن چک برگشتی مشاهده کنید.
البته شما می‌توانید این سرویس را از سایت بانک مرکزی و سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ نیز دریافت کنید.
افراد می‌توانند در زمان مبادله چک و دریافت آن با اسـتفاده از سرویس استعلام چک‌های جدید صیادی و وارد کردن مبلغ و تاریخ چک و کد ملی ذینفع و شناسه صیادی چک برای استعلام چک اقدام و اطمینان حاصل کنند که این چک به نفع گیرنده ثبت شده اسـت. گیرنده چک بعد از اطمینان خاطر از ثبت چک می‌تواند تایید چک را بعدا در سامانه صیاد انجام دهد. این سرویس در واقع استعلام فوری و سریع است که در لحظه مبادله چک انجام می‌شود و برای اطمینان از این است که صادرکننده ثبت چک را انجام داده است.

در قانون جدید اگر حساب صادرکننده چک، کسری داشته باشد چه کار باید کرد؟

در صورت کسری موجودی حساب جاری صادرکننده چک نزد بانک، مبلغ مورد نظر از سایر حساب‌های شخص در همان بانک ‌به ‌ترتیب ‌اولویت ‌از حساب ‌قرض‌الحسنه‌ پس‌انداز،‌ حساب ‌سرمایه‌گذاری‌ کوتاه‌مدت ‌و حساب‌سرمایه‌گذاری ‌بلندمدت برداشت شده و به ذینفع چک پرداخت می‌شود.
برای مثال اگر شخصی چکی به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال کشیده باشد و در حساب جاری خود در بانک A به اندازه مبلغ چک موجودی نداشته باشد بانک مجاز است از سایر حساب‌های ایشان در همان بانک A برداشت کرده و موجودی چک را تامین کند. همچنین اگر مجموع موجودی حساب‌های شخص صادرکننده چک در بانک A به میزان ۶۰ میلیون ریال باشد بانک باید مبلغ ۶۰ میلیون ریال را برداشت کرده و به ذینفع چک تحویل نماید. بانک A  برای باقی ۴۰ میلیون ریال گواهینامه عدم پرداخت صادر می کند. پس از صدور گواهینامه عدم پرداخت، حساب‌های شخص نزد سایر بانک‌ها و موسسات اعتباری به اندازه ۴۰ میلیون ریال (مبلغ کسری چک) مسدود می‌شود.

 اقدام قضایی برای چک برگشتی در قانون جدید

در صورت برگشت چک به هر دلیلی، بانک مکلف است به درخواست دارنده چک، فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه عدم پرداخت، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء، مهر و به متقاضی (دارنده چک) تسلیم کند.
در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشانی کامل صادرکننده و دارنده چک، کد رهگیری دریافت شده از سامانه یکپارچه بانک مرکزی، مهر بانک و شخص حقوقی و وضعیت مطابقت یا عدم مطابقت امضای چک و نمونه امضای موجود در بانک درج شده باشد، در غیر این صورت در مراجع قضائی و ثبتی به آن ترتیب اثر داده نمی‌شود.
دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضائیه رفته و درخواست صدور اجراییه از دادگاه صالح را کند. دادگاه با بررسی متن چک و احراز سه شرط مذکور در ماده (۲۳) قانون صدور چک (۱- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد؛ ۲- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است؛ و ۳-گواهی عدم پرداخت به دلیل موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد. به این معنا که صادرکننده یا ذینفع چک اعلام نکرده باشد که چک مفقود یا سرقت یا جعل شده است و یا اینکه از طریق کلاه‌برداری یا خیانت‌ در امانت یا جرائم دیگر به دست نیامده باشد) اجرائیه را صادر می‌کند.
از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که مطالبات خود را پرداخت کند یا با موافقت دارنده ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی را معرفی کند، در غیر این‌صورت، حسب درخواست دارنده چک، مطابق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» اقدام خواهد شد.

نحوه ثبت و تایید چک برای اتباع بیگانه به چه صورت است؟

اتباع بیگانه در زمره اشخاص حقیقی تلقی می‌شوند و در ثبت و تایید و انتقال چک باید کد اتباع را وارد کنند.

ثبت و تایید چک برای مشتریان حقوقی

ابزار دسترسی به سامانه صیاد برای مشتریان حقوقی، درگاه‌های بانکی (اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک) و شعب بانک‌ها است. همچنین ثبت و تأیید چک‌های مربوط به اشخاص حقوقی، توسط صاحبان امضای مجاز اشخاص مذکور (که وفق اساسنامه و مفاد روزنامه رسمی به این عنوان معرفی شده‌اند) صورت می‌پذیرد.

ثبت صدور چک در حساب جاری مشترک حقیقی

ابزار دسترسی به سامانه صیاد برای مشتریان حقیقی دارای حساب جاری مشترک، درگاه‌های بانکی (اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک) و شعب بانک‌هاست. همچنین ثبت صدور چک‌های مربوط به حساب جاری مشترک حقیقی، توسط شخص یا اشخاصی که حسب قرارداد حساب جاری، حق امضای چک‌ را دارند، به عمل می‌آید.

قابلیت ابطال چک با مراجعه به شعب بانک‌ها وجود دارد و در این صورت، اشخاص باید به یکی از شعب بانک صادرکننده دسته چک خود مراجعه کنند.

در صورت برگشت یک برگ چک، امکان ثبت سایر برگ‌های دسته چک وجود ندارد

با توجه به مفاد ماده (۲۱) مکرر قانون صدور چک، تا زمان رفع سوءاثر از چک برگشتی، صدور چک جدید، از ناحیه صاحب حساب و امضاکنندگان چک برگشتی مزبور، ممنوع است.

وضعیت چک در صورت عدم ثبت و تایید ذینفع

در صورت عدم ثبت چک‌ جدید در سامانه صیاد،‌ ذینفع نباید چک را تحویل بگیرد. ذینفع پیش از دریافت برگ چک باید از سامانه صیاد استعلام بگیرد. طبق ماده (۲۱) مکرر، در زمان صدور چک، اطلاعات اساسی شامل هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک برای شناسه یکتای برکه چک، چک می‌بایست توسط صادرکننده در سامانه صیاد ثبت گردد و دارندگان چک، برای انتقال، ملزم به ثبت هویت شخص جدید برای همان شناسه یکتا می‌باشند. لذا چنانچه انتقال چک در سامانه ثبت نگردد، اساساً انتقالی صورت نپذیرفته است. 

با تایید یکی از ذینفعان، چک در وضعیت تائید شده قرار خواهد گرفت. لیکن در صورت تعدد ذینفعان چک، وصول چک می‌بایست با درخواست تمامی ذی‌نفعان به عمل آید؛ مگر اینکه برخی ذینفعان، از سایرین، وکالت یا نمایندگی جهت وصول چک را اخذ نموده باشند.

چنانچه ذینفع به جای تایید چک رد آن را ثبت کند باید از صادرکننده درخواست کند که چک را مجدد به نفع وی ثبت کند.

برای اصلاح و ویرایش اطلاعات توسط صادرکننده چک قبل از تایید فرد می‌تواند با مراجعه به شعبه و با در دست داشتن لاشه چک می‌بایست نسبت به لغو ثبت چک اقدام کند.

مقررات چک‌های ضمانت صیادی

چک‌های ضمانت در گذشته بدون درج تاریخ از افراد گرفته می‌شد. از ابتدای سال ۱۴۰۰ که چک‌های طرح جدید وارد بازار می‌شود تمامی این چک‌ها باید در سامانه ثبت شوند (به همراه تاریخ و دیگر اقلام اطلاعاتی)/ در واقع از سال ۱۴۰۰ امکان اخذ چک سفید تاریخ و بعضا سفید امضا بابت ضمانت وجود نخواهد داشت و باید کلیه فیلدهای چکهای صادره از جمله چک ضمانت به صورت کامل بر روی برگه چک و سامانه صیاد درج شود. 
از لحاظ حقوقی نیز با توجه به اطلاق ماده (۶) اصلاحی قانون صدور چک و عدم تفکیک بین چک‌هایی که به عنوان ضمانت از مشتریان دریافت می‌شود، با سایر چک‌های صیادی، چک‌های ضمانتی، مشمول تمامی احکام و ضوابط مربوط به چک‌های صیادی ‌هستند. 

اگر مشتری تامین وجه چک صادره اش را از تمام حسابها در بانک خود تایید نکرده باشد، آیا بانک مجاز به برداشت وجه چک از سایر حساب هاست؟ 

طبق دستورالعمل حساب جاری، از جمله مواردی که باید در قرارداد حساب جاری درج شود، تکلیف بانک به پرداخت وجه چک از محل موجودی قابل برداشت سایر حساب‌ها (به ترتیب مقرر در بندهای مذکور)، در صورت کافی نبودن موجودی حساب جاری صادرکننده می‌باشد. در واقع در صورت عدم تایید این موضوع توسط مشتری بانک، قرارداد حساب جاری منعقد نمی‌شود.

چاپ کد رهگیری بر روی گواهی عدم پرداخت از چه زمانی اجباری است؟

در حال حاضر اجرا می‌شود. به‌محض ارائه چک به بانک و عدم‌کفایت موجودی، گواهی‌نامه عدم پرداخت صادر و درج کد رهگیری بر روی آن صورت می‌پذیرد.
در ماده (۴) اصلاحی قانون صدور چک، برای بانک تکلیفی مبنی بر درج فوری کد رهگیری بر روی گواهی‌نامه عدم پرداخت پیش‌بینی شده است. انجام این تکلیف قانونی، از زمان لازم‌الاجرا شدن قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۱۳‏‏/۸‏‏/۹۷، برای بانک‌ها  الزامی است.

مغایرت اطلاعات نسخه کاغذی با اطلاعات سامانه‌ای چک، از مصادیق اختلاف در مندرجات چک (موضوع ماده ۳ قانون صدور چک)، محسوب شده و در صورت درخواست دارنده (وفق مواد ۴، ۵ و ۵ مکرر قانون صدور چک)، منجر به برگشت چک و ثبت سوءاثر در سامانه یکپارچه بانک مرکزی خواهد شد.

اگر چکی صبح برگشت خورده و ظهر همان روز پاس شود رفع سواثر به چه صورت است؟ 

با توجه به اینکه گواهی عدم پرداخت و رفع سوء اثر آنی است، فلذا کاربر شعبه اقدامات مصرح در قانون را انجام می‌دهد. لیکن در روز آینده هیچ اثری از برگشت و رفع اثر آن در سامانه قابل‌مشاهده نیست.

در صورت مخدوش بودن برگه چک تکلیف چیست؟

در صورت مخدوش بودن برگه چک، بانک باید از پرداخت وجه چک خودداری نموده و (حسب ماده ۴)، در صورت درخواست دارنده، نسبت به صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت (برگشت چک) اقدام نماید.

اثر سوء چک برگشتی موکل که وکیل آن را امضا کرده است در حساب های شخصی وکیل هم تسری می یابد؟

چنانچه شخصی به وکالت یا نمایندگی از شخص حقیقی یا حقوقی، اقدام به صدور چک کرده و منجر به برگشت شود، اصولاً اقدامات این ماده، علاوه بر صاحب حساب، نسبت به وکیل یا نماینده نیز اعمال می‌شود. همچنین، وکیل یا نماینده مذکور از دریافت دسته چک، صدور چک جدید در سامانه صیاد و استفاده از چک موردی به هر صورت (اصالتاً و یا وکالتاً) ممنوع می‌باشد.

با عنایت به قانون صدور چک، انتقال دهنده چک جزء متعهدین و مسئولین پرداخت چک است.

نحوه برداشت نقدی با چک

چک با مبلغ کمتر از ۱۵ میلیون تومان امکان وصول به صورت نقدی دارد، ولیکن برای مبالغ بالاتر لازم است وجه چک به حساب ذی‌نفع آن واریز گردد. 

انسداد چک توسط چه کسانی قابل انجام است؟

انسداد چک، پس از صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده، ذی‌نفع یا قائم‌مقام قانونی آن‌ها، امکان‌پذیر است. به موجب تبصره (۱) همین ماده، ذی‌نفع، شامل کسی که چک به نام او، صادر یا ظهرنویسی شده یا چک به او واگذار گردیده، می‌شود. بنابراین، انتقال دهندگان چک نیز در چارچوب ماده (۱۴) می‌توانند نسبت به صدور دستور عدم پرداخت، برگشت چک و نیز درخواست انسداد حساب مربوط، اقدام نمایند.

نحوه رفع مسدودی حساب صادرکننده چک

چنانچه موجودی حساب به دلیل غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک مسدود شود،  رفع انسداد، حسب دستور قضایی و یا رفع سوءاثر از چک به روش‌های شش‌گاه رفع‌سوءاثر چک قانون صدور چک انجام می‌شود.
چنانچه حساب صادرکننده، در اجرای ماده (۱۴) قانون صدور چک (صادرکننده یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری تحصیل شده می تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد)، مسدود شده باشد، حسب تبصره‌های (۱) و (۲) ماده اخیرالذکر، در صورت انصراف دستور دهنده (دستور عدم پرداخت) یا تعیین تکلیف در مرجع قضایی و یا عدم تسلیم گواهی تقدیم شکایت در مرجع مرجع قضایی ظرف مدت یک‌هفته، به بانک، از حساب رفع مسدودی به عمل خواهد آمد.

روش‌های رفع سوءاثر از سوابق چک‌های برگشتی

براساس قانون صدور چک و قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷ و بخشنامه‌های صادره بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تمام امور مربوط به رفع سوءاثر از چک‌های برگشتی اشخاص از طریق شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و به صورت ذیل امکانپذیر است:
ـ واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک عهده و ارائه درخواست مسدودی به مدت یک‌سال:
در صورتی که حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح و توسط مراجع قضایی مسدوه نشده باشد، بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک‌سال، ظرف مدت سه روز، واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.
توضیح: هر صورت ارائه یا احراز هر یک از سایر شیوه‌های رفع سوءاثر چک (روش‌های ذیل)، بانک موظف به رفع مسدودی از وجوه مسدودشده است.
ـ ارائه فیزیک چک برگشتی: مشتری فیزیک چک برگشتی را به بانک ارائه و بانک در قبال آن به وی رسید تحویل می کند.
ـ ارائه رضایت‌نامه محضری دارنده (ذی نفع) چک به بانک: در صورت عدم امکان ارائه فیزیک چک برگشتی به بانک بنا به دلایلی نظیر مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن، ذی‌نفع چک (شخصی که گواهی‌نامه عدم پرداخت وجه چک به نام او صادر شده است) می‌تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، ضمن اذعان به عدم واگذاری چک به ثالث، رضایت خود را نسبت به متشری اعلام کند. در این صورت، بانک با دریافت رضایت‌نامه مزبور، نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر اقدام می‌کند.
تبصره: چناچه ذی‌نفع چک شخص حقوقی دولتی و یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، می‌تواند با ارائه نامه رسمی، رضایت خود را اعلام کرده و بانک با دریافت رضایت‌نامه مزبور، نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر اقدام می‌کند.
ـ ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صالح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی در خصوص چک. ارائه نامه از مرجع ثبتی ذی‌صالح موضوع ماده ۳۸۱ «آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی» مبنی بر اجرای چک (با ذکر مشخصات اصلی چک) و لزوم رفع سوءاثر از آن.
ـ ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک.
ـ سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری در خصوص چک توسط دارنده.
توضیح ۱: بانک موظف است اطلاعات مربوط به گواهینامه عدم پرداخت صادره را بلافاصله پس از برگشت چک به سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی ارسال کند.
توضیح ۲: بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی وی از سوابق چک‌های برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، اقدام به ارائه صورت کامل تعداد و مشخصات چک‌های برگشتی وی با درج تاریخ برگشت چک کند.

رعایت برگشت ۸۰ درصد برگه های چک به بانک برای دریافت دسته چک جدید شامل تمام مشتریان است. اعطای دسته چک به "شخصی که کمتر از ۵‏‏/۴ [هشتاد درصد] از مجموع تعداد برگه‌های آخرین دسته چک اعطایی به وی به بانک ارائه و یا در سامانه صیاد ثبت شده باشد"، ممنوع است.
نظر به اطلاق مقرره فوق، موضوع لزوم رعایت نصاب ۸۰ درصد مذکور، شامل تمامی اشخاص (صرف‌نظر از اینکه اصولاً مصرف چک بالایی داشته باشند یا خیر) می‌شود.
 «ارائه ۸۰ درصد از مجموع تعداد برگه‌های آخرین دسته چک‌ به بانک" و یا "ثبت و تائید این میزان در سامانه صیاد" کفایت می‌کند.

سرویس استعلام فوری چک‌های جدید صیادی

افراد می‌توانند در زمان مبادله چک و دریافت آن با اسـتفاده از سرویس استعلام چک های جدید صیادی و وارد کردن مبلغ و تاریخ چک و کد ملی ذینفع و شناسه صیادی چک برای استعلام چک اقدام و اطمینان حاصل کنند که این چک به نفع گیرنده ثبت شده اسـت. گیرنده چک بعد از اطمینان خاطر از ثبت چک می‌تواند تایید چک را بعدا در سامانه صیاد انجام دهد. این سرویس در واقع استعلام فوری و سریع است که در لحظه مبادله چک انجام می‌شود و برای اطمینان از این است که صادرکننده ثبت چک را انجام داده است.

نحوه تامین مبلغ کسری چک

در صورت کسری موجودی حساب جاری صادرکننده چک نزد بانک، مبلغ مورد نظر از سایر حساب‌های شخص در همان بانک ‌به ‌ترتیب ‌اولویت ‌از حساب ‌قرض‌الحسنه‌ پس‌انداز،‌ حساب ‌سرمایه‌گذاری‌ کوتاه‌مدت ‌و حساب‌سرمایه‌گذاری ‌بلندمدت برداشت شده و به ذینفع چک پرداخت می‌شود.
برای مثال اگر شخصی چکی به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال کشیده باشد و در حساب جاری خود در بانک A به اندازه مبلغ چک موجودی نداشته باشد بانک مجاز است از سایر حساب‌های ایشان در همان بانک A برداشت کرده و موجودی چک را تامین کند. همچنین اگر مجموع موجودی حساب‌های شخص صادرکننده چک در بانک A به میزان ۶۰ میلیون ریال باشد بانک باید مبلغ ۶۰ میلیون ریال را برداشت کرده و به ذینفع چک تحویل نماید.

در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت بیست و چهار ساعت، تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال کنند:
الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد
ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک؛ در این زمینه اولویت مسدود شدن حساب ها با بانک‌ها و موسسات اعتباری خواهد بود که مجموع موجودی حساب‌های سپرده متناظر (ریالی یا ارزی) صادرکننده چک نزد آنها بالاترین رقم باشد. در خصوص نحوه انتخاب حساب‌های سپرده، اولویت به ترتیب با حساب‌های سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت،‌ سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت، سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز و سپرده قرض‌الحسنه جاری صادرکننده چک است.
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی؛
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

مسدودی حساب فرد براساس مبلغ چک

حساب‌های افراد به میزان مبلغ کسری چک مسدود می‌شود. برای مثال اگر چک شخصی به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال در بانک A برگشت بخورد، حساب‌های وی در سایر بانک‌ها مجموعا به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال مسدود می‌شود. در این صورت مازاد موجودی حساب فرد قابل برداشت است و شخص می‌تواند از آن مبلغ استفاده کند.

ذینفع چک نمی‌تواند پس از مسدودی مبلغ چک آن را از بانک طلب کند. این موضوع نیازمند فرآیند قضایی و حکم دادگاه است. دارنده چک برگشتی می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضاییه مراجعه و صدور اجراییه از دادگاه را درخواست کند.

پس از برگشت چک در اینترنت‌بانک، موبایل‌بانک و ... موضوع به اطلاع صادرکننده چک می‌رسد. همچنین پیامکی حاوی اطلاعات لازم  برای مسدودی حساب ناشی از برگشت چک برای صادرکننده توسط بانک مربوطه ارسال می‌شود. همچنین اطلاع رسانی در خصوص مبالغ مسدود شده و دلیل آن توسط بانک دارنده حساب انجام گیرد. اطلاعات مربوط به مسدود شدن توسط بانک مرکزی به بانک دارنده حساب اطلاع داده میشود.

استعلام مبالغ مسدود شده حسابها پس از برگشت چک

افراد می‌توانند با مراجعه به سایت بانک مرکزی به نشانی www.cbi.ir، در قسمت فوتر (پانوشت) وب سایت، از بخش «استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی» از مبالغ مذکور آگاهی یابند.  
خاطرنشان می شود، هم‌وطنان می‌توانند با مراجعه به صفحه فوق‌الذکر و با وارد کردن اقلام اطلاعاتی شامل کد ملی یا شماره تلفن همراه صاحب حساب/امضاکننده/ذینفع، از دو شیوه «اطلاعات چک» و «کد رهگیری چک برگشتی» نسبت به استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی اقدام کنند.

افراد فاقد دسته‌چک چگونه می‌توانند چک موردی دریافت کنند؟

چک موردی به دارندگان حساب جاری فاقد دسته چک توسط شبکه بانکی اعطا می شود. حداکثر تعداد چک موردی قابل اعطاء به هر مشتر ی در شبکه بانکی کشور در هـر تقاضـا حـداکثر دو فقـره و در مجموع سالانه، حداکثر ٥ فقره می‌باشد. چک موردی قابلیت انتقال به شخص ثالث را نداشته و از چک موردی به عنوان ضمانت ممنوع است. 

استعلام چک تضمین‌شده

امکان استعلام چک‌های تضمین‌شده صیادی (چک‌های تضمین شده دارای شناسه ۱۶ رقمی صیادی) با هدف کسب اطمینان از اصالت این نوع چک‌ها هنگام انجام معاملات فراهم شده و مشتریان شبکه بانکی می‌توانند از طریق درگاه‌های مختلف دسترسی به سامانه صیاد شامل اینترنت‌بانک، موبایل‌بانک، برنامک‌های موبایلی، پیامکی و خودپردازهای بانک‌های عامل، نسبت به استعلام آن اقدام کنند. در واقع ذی‌نفع چک با استعلام این چک‌ها از ثبت چک به نفع خود در سامانه صیاد اطمینان حاصل می‌نماید. 
در این راستا، چک‌های تضمین‌شده که توسط شعب بانکی در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد مجهز به شناسه ۱۶ رقمی صیادی شده و با توجه به تکالیف مقرر در قانون اصلاح قانون صدور چک، ثبت صدور این نوع چک‌ها برعهده شعب بانک‌هاست و صادرکننده چک در این خصوص مسئولیتی ندارند. این چک‌ها نیاز به انجام عملیات تایید در سامانه صیاد ندارند و ذی‌نفع با اخذ برگه چک از صادرکننده آن و استعلام از سامانه صیاد می‌تواند از ثبت چک در سامانه صیاد به نفع خود اطمینان حاصل کند و تطبیق اقلام اطلاعاتی مندرج در متن چک و با اقلام ثبت شده در سامانه صیاد را انجام دهد. بدیهی است در صورتی که با استعلام از سامانه صیاد برای گیرنده محرز گردد که این چک ثبت نشده و یا اقلام اطلاعاتی آن مغایر است، بایستی از پذیرش چک خودداری کند. 

چگونه می‌توانیم از ثبت چک به نام خودمان آگاه شویم؟

اگر بخواهید از ثبت یا انتقال چک به نام خود مطلع شوید کافیست شماره همراه خود را به سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ معرفی کنید. برای معرفی شماره همراه‌ باید صادرکننده یا ذینفع چک باشید و متن پیام زیر رو به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ ارسال فرمایید:
اگر صادرکننده چک هستید: (از راست به چپ) *۱*۲*۱*شناسه/کد ملی صادرکننده *شناسه صیادی
اگر دریافت‌کننده چک هستید: (از راست به چپ) *۱*۲*۲*شناسه/کد ملی دریافت‌کننده*شناسه صیادی
کافیست فقط یک بار شماره همراه خود را معرفی کنید سپس هر چکی به نام شما ثبت یا منتقل شود پیامک اطلاع‌رسانی برای شما ارسال می‌شود. سپس با مراجعه به سامانه های دسترسی به صیاد مثل همراه بانک، اینترنت بانک، اپ های پرداخت، خودپردازهای بانکها یا از طریق پیامک می‌توانید نسبت به تایید آن اقدام فرمایید.
اگر متن پیام ارسالی را به خاطر نداشتید با ارسال عدد ۱ به سامانه پیامکی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱، می‌توانید راهنمای دریافت خدمات را در اختیار داشته باشید.

چگونه می‌توا ن از وضعیت چک برگشتی، رفع‌ سوء‌اثر شده و چک‌های در راه صادرکننده چک باخبر شد؟ 

اگر چک جدید بنفش‌رنگ به نام‌ شما ثبت شده و می‌خواهید از وضعیت صادرکننده چک باخبر شوید می‌توانید متن زیر را به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید: (از راست به چپ) *۱*۴*شناسه/کد ملی ذینفع*شناسه صیادی
با ارسال این کد به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ اطلاعات مفیدی مثل مجموع مبالغ چک‌های برگشتی در سه سال گذشته، چک‌هایی که رفع سوء اثر شده و مجموع مبلغی چک‌های در راه صادرکننده چک باخبر شوید و درخصوص قبول یا عدم قبول چک از ایشان تصمیم بگیرید. (در سامانه صیاد تایید یا رد کنید)

آگا هی از وضعیت چک براساس اقلام اطلاعاتی

اگر صادرکننده یا ذینفع چک نیستید و می‌خواهید وضعیت چک را براساس اقلام اطلاعاتی ببینید می‌توانید متن زیر رو به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید: (از راست به چپ) *۱*۳*شناسه/کد ملی یکی از ذینفعان*شناسه صیادی*مبلغ*تاریخ ۸ رقمی سررسید چک (چهاررقم سال،دو رقم ماه،دو رقم روز)
برای انجام این کار باید اطلاعات چک را داشته باشید همچنین برای استعلام چک بر اساس اقلام اطلاعاتی چک آن می توانید به پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی به آدرس (https://www.cbi.ir/EstelamPichak/۲۲۰۳۶.aspx)  نیز مراجعه کنید.

استعلام  وضعیت اعتباری چک صیادی

برای استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی می‌توانید از طریق اینترنت‌بانک، موبایل‌بانک، اپلیکشن‌های عمومی پرداخت، خودپرداز بانک‌ها، از طریق ارسال پیامک به سامانه ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ و یا از طریق مراجعه به پایگاه‌ اطلاع‌رسانی بانک مرکزی به آدرس (https://www.cbi.ir/EstelamSayad/۱۹۶۸۹.aspx) اقدام کنید.